“เนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ” ต้นแบบ จุดประกายการอนุรักษ์นอกเขตคุ้มครองของไทย

จากคลองธรรมดา สู่ต้นแบบระดับประเทศ: “เนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ” จุดประกายการอนุรักษ์นอกเขตคุ้มครองของไทย

รู้หรือไม่? คลองขนมจีนในอยุธยาคือหนึ่งในพื้นที่นำร่องของประเทศไทย ที่ได้รับการยกระดับสู่มาตรฐานสากลด้าน การอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพนอกเขตพื้นที่คุ้มครอง (OECMs) — และเบื้องหลังความสำเร็จนี้คือ “เนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ” โครงการเล็ก ๆ ที่เริ่มจากความเชื่อว่า น้ำไม่ใช่แค่ทรัพยากร แต่คือรากฐานของความยั่งยืน

โครงการชุมชนที่ไม่ได้หยุดแค่ “CSR”

กว่า 10 ปีที่ผ่านมา “เนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ” ไม่ได้เพียงปลูกต้นไม้ หรือรณรงค์แยกขยะ แต่ได้ลงลึกถึงระดับชุมชน ทั้ง ให้ความรู้, ฟื้นฟูแหล่งน้ำ, ปลูกพืชน้ำ และแม้กระทั่ง สร้างรายได้ให้ชาวบ้านจากวัชพืชอย่างผักตบชวา ที่กลายร่างเป็นกระเป๋าสานสุดเก๋

สิ่งเหล่านี้คือการอนุรักษ์ในแบบที่ “มีชีวิต” — ผสมผสานระหว่าง “ระบบนิเวศ” และ “เศรษฐกิจชุมชน” อย่างลงตัว

OECMs คืออะไร และทำไมคลองขนมจีนถึงได้เป็นต้นแบบ?

หลายคนอาจไม่คุ้นกับคำว่า OECMs (Other Effective area-based Conservation Measures) ซึ่งคือแนวทางการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติที่เกิดขึ้น “นอกเขตพื้นที่คุ้มครอง” แต่มีผลเชิงบวกไม่แพ้เขตอนุรักษ์หลัก เช่น อุทยานฯ หรือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า

คลองขนมจีน จึงเป็นกรณีศึกษาที่น่าทึ่ง เพราะความร่วมมือระหว่างชุมชน ภาคเอกชน และหน่วยงานรัฐอย่าง สผ., กรมชลประทาน, กรมประมง และ WWF ประเทศไทย ทำให้พื้นที่แห่งนี้กลายเป็นแบบอย่างของ OECMs ในระดับชาติ

ไม่ใช่แค่ปลูกต้นไม้ แต่ปลูก “ความหวัง” และ “การมีส่วนร่วม”

กิจกรรมอย่าง ตลาดนัดขยะชุมชน, บ่ออนุรักษ์พันธุ์ปลาหายาก, การปลูกกระจับ บัวสาย แพงพวย และ งาน DIY จากฝาขวดน้ำรีไซเคิล กลายเป็นแรงบันดาลใจให้ชุมชนเชื่อว่า การอนุรักษ์ไม่ใช่เรื่องไกลตัว และไม่จำเป็นต้องใหญ่โต — แค่เริ่มจากจุดเล็ก ๆ ที่เราอยู่ก็เปลี่ยนโลกได้

พื้นที่ธรรมดา แต่ไม่ธรรมดา

ในช่วงวันสากลแห่งความหลากหลายทางชีวภาพที่ผ่านมา โครงการได้จัดนิทรรศการและกิจกรรม “Play and Learn” ให้เด็กและผู้ใหญ่ร่วมสนุกกับการเรียนรู้ธรรมชาติ ผ่านการประดิษฐ์ปลาตะเพียนจากผักตบชวา หรือแมลงปอจากลูกปัดรีไซเคิล กิจกรรมเหล่านี้ไม่ใช่แค่สร้างความรู้ แต่ยังปลุก “จินตนาการในการอนุรักษ์” ให้คนรุ่นใหม่อีกด้วย

เปลี่ยนแนวคิดเรื่องน้ำ สู่การเปลี่ยนแปลงอย่างยั่งยืน

“เนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ” แสดงให้เห็นว่า การอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพไม่จำเป็นต้องรอรัฐบาล หรือ NGO เพราะภาคเอกชนก็สามารถเป็น “พลังสร้างการเปลี่ยนแปลง” ได้เช่นกัน

จากคลองธรรมดาในอยุธยา วันนี้คลองขนมจีนกลายเป็นสัญลักษณ์ของ “การอนุรักษ์ที่ขับเคลื่อนโดยชุมชน และหนุนเสริมโดยภาคธุรกิจ” — และนั่นอาจเป็นโมเดลที่เราควรลองดูว่า จะนำไปปรับใช้กับคลองหรือแหล่งน้ำใกล้บ้านเราได้อย่างไร